Ekonomide 2024 Beklentileri
Ekonominin en temel faktörlerinden fayda-maliyet analizi herkesin evinde, işinde ülkesinde uygulaması gereken bir analizdir. Yatırım yaparken veya herhangi bir şey alırken yapacağınız yatırımın o yatırımdan elde edeceğiniz faydanın ölçmesini vekarşılaştırmasınımutlaka yapın. 2023 yılında ekonomik açıdan çok dalgalı ve belirsiz bir süreç geride bıraktık. Pandeminin ve pandemi sonrasında oluşan ekonomik krizin halen atlatılmadığını birçok sektörde ve ülkede görüyoruz. Belirsiz bir yıl diyorum çünkü öngörülebilirlik gelecekte ortaya çıkabilecek gelişmeleri olayları tahmin edebilmektir. Doğru adımlar atmak ve doğru kararlar almak için de çok önemli bir faktördür. İnsanlar rahat tahminlerde bulunup plan yapıp ona göre de hareket etmek isterler. Böylece rahat ve huzurlu bir yaşam sürerler. Şirketler ve satıcılar ekonomin kuralları içinde işler ve sistem kendi içinde programlı ve akışkan bir şekilde ilerler. Bilhassa şirketler için öngörülebilirlik çok önemlidir. Üretici firmalar ne kadar uzun vadede plan yapabilirse yenimakina alımları, kapasite artırımları, üretim hacminin genişlemesi, personel artırımı da o kadar kolay ve yüksek olur. Bu planlamalar sadece şirketler için değil aynı zamanda ülkenin refah payının artması ve milli gelirin yükselmesi demektir. Belirsizlik insan psikolojisini ve davranışı doğrudan etkiler.
Düşünsenize enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde üretici bir sonraki dünya ekonomisine bakarak fiyatlarının ne olacağını tahmin edememekte, satıcılar hangi fiyata satış yapması gerektiğini öngörememektedir. Yazımın başında belirttiğim fayda-maliyet analizini tahmin edemeyecek,öngöremeyecek kişiler,fiyatlar enflasyonun üzerinde olmaya başlayınca da kedi misali kendi kuyruğunu kovalayıp duracaktır böylece işleyen sistem duracaktır. 2024 yılı için bu belirsizlikler devam ederken dünyanın büyük bir köy haline geldiğini vegloballeşmenin etkilerini de açık bir şekilde görebiliyoruz.
Peki,Globalleşmek ne demek? Serbest ticaretin yayılması, para akışının uluslararası hızlanması,iş dünyasının hareketlenmesi, rekabetin çoğalması,rekabetin getirdiği firmaların yenilikçi ve inovatif olmasıdır. Devletlerin ve insanların arasında iletişim kuvvetlenirken şirketlerin ticari hacmi büyümesini ve yabancı sermayelerin yatırımlarınartmasını da beraberinde getirmektedir. Covid-19 krizi benzeri görülmemiş bir ekonomik daralma yarattı ve bu duruma ülke yönetimlerince yine benzeri görülmemiş bir karşılık verildi. Şimdi ise dikkatler pandemi sonrası yıllara yöneliyor.
En gelişmiş, en iyi ekonomiye sahip olan Almanya bile aldığı ekonomik darbeler sonucunda sarsıldı. İkinci dünya savaşından sonra birçokekonomik krizi başarıyla atlatan Almanya küresel ekonomik kriz ve pandemiden dolayı toparlanamadı. Almanya’da enflasyon 5.9’dur. Bu, bizim gibi gelişmekte olan ülkeler için normal olsa da Almanyagibi ekonomi devi bir ülke için çok yüksek bir orandır. Burada ülkelerin birbirleriyle ne kadar bağlantılı olduğunu tekrar net bir şekilde fark edebiliyoruz:Almanya’nın büyümesi ve güçlenmesi en çok bizim faydamızaolur çünkü dış ticarette en önemli ortaklarımızdanolan bir ülke de Almanya’dır.
Bahsettiğim bu öngörülebilirlikçerçevesinde biz ekonomistler ve yatırımcılar hangi araçları yatırım olarak görebiliriz? Yatırım tavsiyesi olmaksızın 2023 yılında gelişmeleri ve 2024 yılı için sizinle gelişen ve gelişebileceği şu anlık mevcut durumda olan araçları listeliyorum. Parası olana en çok sepet tavsiyesinde bulunulur.Yani mix yatırım en makul olan yatırımdır. 2024 yılındaolabilecek mix yatırımlar borsa hissesi, devlet tahvili, Euro Bond, döviz bazlı veya altın bazlı yatırımlardır.
- Dolar 2023 yılı başlangıcında 18.77 TL iken yılsonunu 28.90 TL olarak kapattı, Euro 2023 yılı ocak ayında 20 TL civarında iken yılı neredeyse 32 TL ile kapattı.
- 2023 yılına gram altın 1.090 TL ile giriş yaptı, yılsonunda 1.900 TL’ye ulaştı.
- Kripto para birimleri de altın gibi benzer bir performans sergiledi. Yaklaşık 16000 dolardan başlayan Bitcoin, yıl sonunda 43000 civarına kadar dolara yükselerek %160 oranındaarttı
- Borsa İstanbul da çok güçlü bir artış sergiledi. BIST 100 endeksi, 2023 yılın başındayaklaşık 5600 puanda açılış yaptı, kasım ayında rekor kırarak 8.500 puana kadar yükseldi ve 2023 yılı sonunu yaklaşık 7600 puanla kapattı.
- Döviz cephesinde, doların son yıllarda değer kazanmadığı gümüşün, faiz indirimleriyle birlikte gümüş fiyatlarının 2024 yılı sonuna kadar 30Dolar/ onsolması şimdilik öngörüler arasındadır
Tabi 2024 yılında yatırım araçları arayışında olan yatırımcılar şunları dikkate almalıdır
- Yerel seçimler
- TCMB faiz kararları
- Dünya genelindeki jeopolitik gelişmeler
Bu faktörler 2024 piyasa gündeminin şekillenmesinde belirleyici olacaktır.
Ayten Çandar Işık
Ekonomist
Yaşam koçu
