AKHİSAR'DA OSMANLI DEVLETİNE İKİ ŞEYHULİSLAM GÖREV YAPMIŞTIR
OSMANLI İPARATORLUĞUNUN YETMİŞİNCİ ve SEKSENİNİCİ ŞEYHULİSALAMI, AKHİSARLI
ŞEYH İSA MACDÜDDİN HAZRETLERİNİN TORNLARI.
70. Şeyhülislam, VASSAF ABDULLA EFENDİ.
Bir makalemde Şeyh İsa hazretlerinin hayatını yazarken şöyle bir başlık kullanmıştım. Egenin manevi güneşi Şeyh İsa Hazretleri diye yazmıştım.
Aslında Şeyh Hazretlerini feyzi hizmeti yetiştirdiği talebeleriyle İstanbul, Balkanlar, Endülüs’ Hemedan, Badehşan, Bağdat kadar uzanmış İslamiyet’in ehlisünnet itikadını yaymış bir mürşidi kâmildir.
Şeyh İsa Hazretleri torunlarında iki şeyhülislam çıkmıştır.
Birincisi,70. Şeyhülislam Vassaf Abdullah Efendi el Akhisari.
İkincisi. 82. Şeyhülislam, Vassaf – zade Mehmet Esad Efendi el Akhisar i.
Bu yazımda Vassaf Abdullah Efendinin kısaca hayatını yazmaya çalışacağım.
Vassaf Abdullah Efendi Osmanlı âlimlerinden Osmanlı şeyhülislamlarının yetmişincisidir. İsmi Abdullah dır, Vassaf diye bilinir. Babası Mehmet Efendi Dedesi Şey İsa Hazretlerinin oğlu, Şeyh İlyas Çelebidir. (H 1073) ( M 1662) yılında Akhisar’da doğdu. M. 1761 yılında İstanbul’da vefat etti. Kabri Eyüp sultan civarında, Siyavuşpaşa türbesinin yanına defin edildi.
Vassaf Abdullah Efendi, çocukluğundan itibaren ilim tahsiline yöneldi. İlköğrenim ve eğitimini memleketi Akhisar’da gördükten sonra, İstanbul’a geldi. Kara Halil Efendinin hizmetinde ve ilim meclisinde bulundu. Akli ve nakli ilimleri tahsil etti ( Din ve Fen ilimleri) ve Kara Hali Efendi yanında mülazım (stajyer) olarak vazife yaptı. 1699 yılında girdiği imtihanı kazanıp Müderris (profesör) oldu. Bu arada hocası Kara Halil’in kızıyla evlendi. Birçok medreselerde hocalık yaptı ve çok talebe yetiştirdi. 1724 yılında Selanik kadılığına tayin edildi. 1727 yılında Mısır kadılığına nakledildi. Bir sene sonra İstanbul’a davet edildi. İstanbul’a gelme sebebi İran’da yeni tahta geçen Nadir şahın iki ülke arasındaki anlaşmazlıkları hal etmek için çağrılmış.
Kara Mehmet paşazade kara Mustafa paşa ve Vassaf Abdullah ile bir heyet halinde İran’a giderler. Vassaf Abdullah Efendi Fetva emini olarak uzun süre İran da kalır Şii âlimlerin bazı dini fetvalarının yanlış olduğunu şeri belgelerle ispat edip kabul ettirir. İsfahan, Kandahar, Semerkant kentlerini ziyaret eder. İran da çok kaldığı için Vassaf Abdullah a İran- i şeyh de demişler
Daha sonra Padişahın emriyle İstanbul’a döner 1741 yılında Anadolu kadıaskerliğine getirildi.
Daha sonra Rumeli kadıaskerliğine getirildi, bu hizmetinden sonra yedi yıl kadar devlet hizmetinden uzak kaldı. 1755 yılında Seyid Mürteza Efendiden boşalan şeyhülislamlık makamına Padişah üçüncü Osman Han tarafında atandı.
Vassf Abdullah Efendi ayın babası ve dedesi Şeyh İsa Mecdüddin hazretleri gibi ilime bilime çok önem verirdi. Dört kitap yazmış, aynı zamanda şiirlerde yazmış şiirde Vassfi Abdi mahlasını kullanmış.
Dildade-i şevk isen rızaya,
İhramda tabi ol Hudaya,
Ahır yine hakolur bu tenler,
Bilmem neye kibir eder edenler
*********
EvkatınI eyleme izaat
Nadan ile etme akdi sohbet
İrfana bulunsun intisabın
Bil kadrini kabili hitabın.
***********
Olsan o maküleye mülaki,
Ya meclise gelse ittifaki
Pende eyleyüp itme nefsini itab,
Mesdud-i yad-i kazadır ol bab.
********
Açıklaması: Eğer Allah ü Teâlâ’nın rızasına kavuşmak istiyorsan kerem ve cömertlikte Allah tabi ol o nasıl kâfirin Müslümanın rızkını bol bol veriyor, sende cömert ol. Yani ikram edici ol.
Sonunda bu kıymetli tenlerin toprak olacaktır. Fakat bilmem ki kendini beğenip üstün görenler neden kibir ederler.
Vaktinin kıymetini bil, boş yere geçirme. Cahillerle de tartışma sohbet etme. İlim irfan ehliyle Allah adamlarıyla beraber ol. Hak hakikati söyleyenin kıymetini bil.
Allah’ın has arif kullarının sohbet meclislerine kavuşursan veya o meclis sana nasip olursa, susarak nasihat dinle. Yani orada konuşman uygun değildir.
.Yazan Orhan Yavuz Ejder. Akhisar – Manisa.
