Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir, Kimler Yararlanabilir, Nasıl Hesaplanır?
Fiili hizmet süresi zammı hususu, sosyal güvenlik hukukunda düzenleme alanı bulmuş bir kavramdır. Kapsadığı işyerleri ve işler düşünüldüğünde toplumumuzun bir kısmının ilgisine mahzar olabileceği düşünülür.
Bu sebeple bu önemli kavramın, toplumdaki bilgi eksikliğini de giderecek şekilde açıklanması, bundan kimlerin yararlanacağı ve nasıl hesaplanacağına karşın aşağıda genel geçer bilgiler verilmiştir.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir?
Fiili hizmet süresi zammı; sigortalı çalışanın, çalıştığı işyerinin koşulları ile işyerinin çalışma şartları doğrultusunda yapmış olduğu görevlerin çalışanın sağlığını etkileyebilecek ağır koşulları beraberinde getirmesi ve bu doğrultuda çalışanın yıpratıcı işlerde çalışarak erken yaşlanma belirtileri göstermesidir.
Bu gibi maruz kaldıkları riskler sebebiyle, mevcut işyerlerinde çalıştıkları her 360 güne karşılık olarak her bir iş ve işyeri için farklı düzeyde belirlenmiş olan gün sayılarının, çalışanların prim ödeme gün sayılarına eklenmesine denir.
Çalışılan son yıl içinde 360 gün sınırının doldurmaması halinde eksik günlere ait fiili hizmet süresi zammı, 360 gün için eklenecek olan fiili hizmet süresi ile orantılı olarak belirlenir ve çalışanın fiili hizmet süresi zammına eklenir.
Fiili Hizmet Süresi Zammından Yararlanma Şartları
Çalışan tarafından yapılan çalışmanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilebilmesi için iki tane önemli şartın yerine gelmesi elzemdir. Bunlar; çalışan tarafından belirtilen iş yerinde fiilen çalışılmış olması ve çalışanın işyerindeki işin yaratmış olduğu risklere maruz kalmasıdır.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Ne İşe Yarar?
Fiili hizmet süresi zammının, sigortalı çalışan için sosyal güvenlik bağlamında faydası olan uygulama alanı uzun vadeli sigorta kollarıdır. Bu kavram 5510 sayılı mevzuatta düzenlenmiştir.
Uzun Vadeli Sigorta Kolları; Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası Kollarını kapsar. Sigortalı çalışanların bu sigorta kollarından faydalanabilmesi için her birinde farklı farklı olarak düzenlenen belirli çalışma yıl sürelerini ve belirli prim ödeme gün sayılarını tamamlamaları gerekir.
Bu sebeple fiili hizmet süresi zammı hak eden sigortalı çalışanlar, bunu hak etmeyen sigortalı çalışanlara göre, bu sigorta kollarının sağlamış olduğu haklara, prim ödeme gün sayılarına yapılan eklemeler sonucu olarak daha erken sürede ulaşırlar.
Yıpranma Payı Ne Demektir?
Yıpranma payı; fiili hizmet süresi zammının halk arasında bilinen adıdır.
Fiili Hizmet Süresi Zammından Kimler Yararlanabilir?
Fiili hizmet süresi zammı hususu esas itibariyle, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 40. maddesi itibariyle düzenlenme alanına sahiptir.
Bu Kanunun ilgili maddesinde “Kapsamdaki İşler ve İşyerleri”, “Kapsamdaki Sigortalılar” ve “Eklenecek Gün Sayıları” sıralı bir şekilde sayma suretiyle gösterilir. Fakat bunu özgül olarak yazmadan önce genel olarak fiili hizmet süresi zammından yararlananlar arasında sigortalı çalışanların ve kamu idarelerinde sigortalı çalışanların olduğu söylenebilir.
Bu çalışanlar sırasıyla ilgili Kanunun 4. maddesinin (a) ve (c) bentlerinde düzenlenir. Fakat bunları halk arasında yaygın olan tabirlerle ifade etmek gerekirse; sigortalı çalışana 4-a’lı veya SSK’lı, kamu idaresinde sigortalı çalışana ise 4-c’li veya Emekli Sandığı denir.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Kimlere Verilir?
- Kurşun ve arsenik işleri sigortalı çalışanlarına - 60/90 gün,
- Cam fabrika ve atölyeleri işleri sigortalı çalışanlarına - 60 gün,
- Cıva üretimi işleri sanayii işleri sigortalı çalışanlarına - 90 gün,
- Çimento fabrikaları işleri sigortalı çalışanlarına - 60 gün,
- Kok fabrikalarıyla termik santraller işleri sigortalı çalışanlarına - 60 gün,
- Alüminyum fabrikaları işleri sigortalı çalışanlarına - 60 gün,
- Demir ve çelik fabrikaları işleri sigortalı çalışanlarına - 90 gün,
- Döküm fabrikaları işleri sigortalı çalışanlarına - 60 gün,
- Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler işleri sigortalı çalışanlarına - 90 gün,
- Yeraltı işleri sigortalı çalışanlarına - 180 gün,
- Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işleri sigortalı çalışanlarına - 90 gün,
- Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işleri sigortalı çalışanlarına 60-90 gün,
- Türk Silahlı Kuvvetlerinde sigortalı çalışanlara - 90 gün,
- Emniyet ve polis mesleğinde sigortalı çalışanlara - 90 gün,
- Milli İstihbarat Teşkilatında sigortalı çalışanlara - 90 gün,
- İtfaiye veya yangın söndürme işlerinde sigortalı çalışanlara - 60 gün,
- Basın ve gazetecilik mesleğinde sigortalı çalışanlara - 90 gün,
- Türkiye Büyük Millet Meclisi sigortalı çalışanlara - 90 gün,
- Ceza infaz kurumlarında sigortalı çalışanlara - 90 gün,
- İnsan sağlığına ilişkin işlerde sigortalı çalışanlara - 60 gün,
Yukarıda gösterilen işlerde çalışanlara, çalıştıkları işin karşılarında belirtilen sürelerde, fiili hizmet süresi zammı verilir.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Hesaplama
Fiili hizmet süresi zammından yararlanmaya hak kazanan sigortalı çalışanlar, yukarıda belirtilen işyeri ve işlerde geçen sigortalı çalışma sürelerinin her üç yüz altmış günü için; sigortalı çalışana eklenecek fiili hizmet süresi zammı; aşağıda belirtildiği şekliyle hesaplanır.
- 60 gün eklenecekse; çalışılan gün sayısı x 60/360,
- 90 gün eklenecekse; çalışılan gün sayısı x 90/360,
- 180 gün eklenecekse; çalışılan gün sayısı x 180/360,
Kaynakça
- SporDurağı. “Spor Terimleri”. Erişim 1 Mayıs 2022. https://sporduragi.com/
