Bilim Bilim dedikleri…
Kim bu Bilim?
Bilim önemli, ileri-geri herkesin kullanmasından belli!
“Bilim diyor ki …”, “bilim konuşuyor …”, “ben demiyorum, bunu bilim söylüyor …”, “bilimsel temeli yok …” benzeri ifadeler herkesin ağzında sakız olmuş durumda. “Bilim bunu kesin olarak kanıtladı” diyor birisi; profesör unvanlı bir diğeri ise “Bilime karşı mı geleceksin?” diye gözdağı verebiliyor TV'de tartıştığı kişiye; öyle ya karşısında koskoca bir profesör var! Herkes, konuşmasının / yazısının önüne / ardına “bilim”, “bilimsel” sözcüklerini yerleştirip toplumda bilimin saygınlığından yararlanmak istiyor. Papaya bilimsel cevap veren de var, mutfakta bilimsel çalıştığını söyleyen de, takımını bilimsel çalıştırdığını iddia eden teknik direktör de var, bilimsel fal baktığını söyleyen de…
Gerçekten nedir bilim? Nasıl konuşur bilim, ne der?
Bir şeyin başına bilimsel ön ekinin gelmesi bilimden kredi, itibar kazanmaya yönelik. Nükleer, biyolojik, kimyasal silahlara, atom bombasına, teknolojik kirlenmeye rağmen bilim insanlarda, toplumlarda çok olumlu çağrışımlara neden olmakta. Bilime inanmak, bilime güvenmek, eğitimi, üretimi, sağlığı bilimsel yöntemlerle ele almak, hep bilim sözcüğünün itibarından kaynaklanmakta.
Burada bir parantez açalım:
Felsefe dendiğinde beğendiğim bir iki tanım “felsefe aklın uğraşı”, “felsefe soru sorma sanatı” ya da “felsefe yanıtlardan çok sorularla ilgilenir” şeklinde.
1944 yılında Nobel Fizik Öülünü alan Polonya asıllı Amerikalı fizikçi Isidor Isaac Rabi ile yapılan bir görüşmeden:
Gazeteci: - Bu ödülü almanızda en fazla katkısı olan kişi kimdir?
Isaac Rabi: - Her gün okul dönüşü bana, “bugün derste hangi güzel soruyu sordun” diyen annem!
Parantezi kapatalım:
Gelin biz de bilimi basit sorularla anlamaya çalışalım.
Nedir bilimi bu kadar ayrıcalıklı kılan? Nedir bilim?
Ünlü matematikçi Cahit Arf “Gerçek bilim fiziktir, çünkü dili matematiktir. Kimya da bilim olmaya aday, ama biyoloji ve jeolojinin o düzeye gelmesi için daha çok zaman gerek” diyerek ne anlatmak istemiştir? Bu kapsamda, dili hiçbir aşamada matematik olmadığı halde, bilimin en büyük zaferlerinden birisi olan Darwin’in evrim kuramı nedir sizce? Neden “Matematik bilimler bilimidir, fizik gerçek bilimdir çünkü dili matematiktir” diyenler kadar “hayır matematik bilim değildir” diyenler de var? Neden yaşanan her depremin ardından uzmanlar arasında “öncüydü – artçıydı”, “doğuya kayıyor - batıya yönelmekte” benzeri tartışmalar yaşanıyor? Neden “Baz istasyonları kanser yapar” diyen olduğu gibi, “hayır yapmaz” diyene de rastlanmakta?
Örneğin, insanlar neden renkleri tartışmaz? Renk körlüğü olmadığı sürece neden birinin sarı dediğine öteki mavi demez? Ya da örneğin, neden hepimiz 1, 2 ve 5 rakamlarının dizilimine 125 (yüz yirmi beş) deriz? Yanıtı basit: Renkler ve rakamlar tartışmaya yer vermeyecek netlikte tanımlanmıştır da ondan.
Matematik bilimdir / değildir tartışmalarının da temelinde tanımlama sorunu olabilir mi? Veri yetersizliği bu tartışmaların sizce neresinde? Gelin aşağıdaki soruları hep birlikte düşünelim ve ortak tanımlar arayalım.
Bilim nedir?
Bilimsel Yöntem nedir?
Yöntem – Bilimsel Yöntem ayrımı nedir?
Gerçek – Bilimsel Gerçek ayrımı nedir?
Bir gerçeğin bilimsel olması için neler gerekir?
Çalışma - Bilimsel Çalışma ayrımı nerede başlar ve nerede biter?
Bir çalışmanın bilimsel olmasının olmazsa olmaz koşulları nelerdir?
En iyi çözüm her zaman Bilimsel Çözüm müdür?
Bilimsel Çözümün normal bir çözümden farkı nedir?
Bilimsel Çalışma sadece üniversitede mi yapılabilir?
Üniversitede yapılan her çalışma bilimsel midir?
Bu sonuç doğrudur/yanlıştır dendiğinde anlıyoruz da bu sonuç bilimseldir/değildir dendiğinde ne anlıyoruz veya ne anlaşılmalı?
Bilim insanı kimdir, her profesör bilim insanı mıdır?
Neleri bilimsel yöntemlerle yapabiliriz, yapıyoruz ya da yapmıyoruz? Günlük yaşantımızda, sabah uyandıktan akşam yatıncaya kadar farkında olarak/olmayarak yaptığımız işlerden, davranışlardan hangileri bilimsel yöntem içeriyor? Neleri kişisel olarak ya da toplumsal olarak bilimsel yöntemlerle yapabiliriz?
“Şenol Güneş Milli Takımı bilimsel yöntemlerle hazırlıyor, başarısının sırrı budur” diyoruz. Ne demektir bir futbol takımını bilimsel yöntemlerle hazırlamak?
Bir Emniyet yetkilisi çıkıp “Polis bilimsel yöntemlerle çalışıyor” dediğinde ne anlıyoruz, ne anlamalıyız? Polis bilimsel yöntemlerle nasıl çalışır?
Uydu fotoğraflarıyla tarımsal alanların denetlenmesi “Efendim biz bilimsel yöntemlerle tarım yapmaktayız” demeye yeterli midir? Tarımı bilimsel yöntemlerle ele almak nasıl olur?
Her seçim öncesinde bir sürü anket yapılır ve anketörlerin hemen tamamı “biz bilimsel yöntemlerle anket yapıyoruz” der. Bir anket bilimsel olabilir mi?
Ne dersiniz, tartışmaya değer mi?
